Nyanja ya ayezi ku Nyanja ya Arctic yagwera pamlingo wotsika kwambiri chifukwa zomwe Satellite adayamba adayamba mu 1979, asayansi aboma aboma adati Lolemba.
Mpaka mwezi uno, zaka 42 zapitazi zomwe zidachitika m'bungwe la padziko lapansi zimakhala ndi makilomita pafupifupi makilomita 1.5 miliyoni).
Arctic imatha kudziwa chilimwe chake choyambirira cha ayezi koyambirira kwa 2035, ofufuzawo adanenanso mwezi watha mu magazini ya dziko.
Koma zonse zomwe zimasungunuka chisanu ndi ayezi sizikweza molunjika ku Nyanja, monga ma ayisikiro osungunuka osataya kapu yamadzi, yomwe imawafunsa funso lovuta: Ndani amasamala?
Zoona, izi ndi zoyipa za zimbalangondo za polar, zomwe, malinga ndi kafukufuku waposachedwa, ali kale kuti athe kuzimiririka.
Inde, izi zikutanthauza kusintha kwakukulu kwa zachilengedwe zachilengedwe zam'madzi, kuchokera ku phytoplankton mpaka anamgumi.
Momwe zimakhalira, pali zifukwa zingapo zokhudzira zoyipa za kuchepetsedwa kwa ayezi wa ku Arctic.
Mwina lingaliro lofunikira kwambiri, asayansi akuti, ndikuti kungochepetsa mapepala oundana si chizindikiro chokha cha kutentha kwadziko, koma mphamvu yoyendetsa kumbuyo kwake.
"Kuchotsedwa kwa ayezi wa kunyanja kumavumbula nyanja yamdima, yomwe imapanga njira yamphamvu yofunsira,
Koma pamene kaliloleyo idasinthidwa ndi madzi amtambo amdima, pafupifupi kuchuluka kwa mphamvu za dziko lapansi kunatha.
Sitikulankhula za dera la Stamp pano: kusiyana pakati pa pepala lalitali locheperako kuyambira 1979 mpaka 1990 ndipo malo otsika kwambiri omwe adalembedwa lero ali makilomita oposa 3 miliyoni ndi Spain.
Nyanjayi yatenga kale kutentha kwa 90 peresenti ya kutentha kwambiri komwe kamapangidwa ndi mpweya wobiriwira, koma izi zimabwera pamtengo, kuphatikizapo kusintha kwamankhwala, kutentha kwa mathithi am'madzi ndi ma coral.
Dokotala wovuta kwambiri padziko lapansi umaphatikizaponso mafunde olumikizidwa opezeka ndi mphepo, mafunde, ndi otchedwa thermohaline, lokhalo limayendetsedwa ndi kusintha kwa kutentha ("kutentha") komanso brine ").
Ngakhale kusintha kang'ono mu lamba la nyanja (yomwe imayenda pakati pa mitengo ndi mitsinje yam'madzi) yomwe imatha kukhala ndi zovuta zam'madzi zonse zowononga nyengo.
Mwachitsanzo, pafupifupi zaka 13,000 zapitazo, pamene dziko lapansi lidachokera ku cha m'badwo wa Icener kupita ku nthawi yopitilira muyeso chomwe chimapangitsa kuti mitundu yathu itagwa bwino Celsius.
Maumboni a geologication akusonyeza kuti pang'onopang'ono mu ma armohamaine kufalitsa ndi kuchuluka kwa madzi ozizira komanso mwachangu kwa madzi ozizira ochokera ku Arctic ndiofunika kwambiri.
"Madzi atsopano a nyanja yosungunuka ndi ayezi oundana mu Greenland amasokoneza ndikuchepetsa mtsinje wa Gulf," gawo la lamba wa ku Atlantic, linatero.
"Chifukwa chake Western Western Europe ali ndi nyengo yotentha kuposa North America pamtunda womwewo."
Mapepala akuluakulu a ayezi pamtunda ku Greenland adataya madzi oposa 500 biliyoni a madzi oyera chaka chatha, zonse zomwe zidatsitsimuka munyanja.
Kuchuluka kwake kumachitika makamaka chifukwa chokweza kutentha, komwe kumakwera kawiri konse ku Arctic kuposa pulaneti lonse.
"Kafukufuku angapo awonetsa kuti kuwonjezeka kwa chilimwe Arctic tokwe ndi chifukwa cha ayezi wocheperako," Fettwiss adauza Afp.
Malinga ndi kafukufuku yemwe adafalitsidwa mu Julayi mu Julayi, kusintha kwa nyengo ya nyengo ndi isanayambike ma inlint oundana pa kusintha kwanyengo, ndi ochepera makilomita 1 miliyoni. Pakutha zaka zana lino, zimbalangondo zidzakhaladi ndi njala.
"Kutentha kwa dziko lapansi kumatanthauza kuti zimbalangondo za padziko lapansi zimakhala ndi ayezi wocheperako wa chirimwe," Woyang'anira Wophunzira wa Chigawo wa Stephen Sharphet, anati: "Wotsogolera wamkulu wa Wourpher Stepherpt," Wophunzira Wophunzira wa Chimodzi pa Polar amakhala ndi mayiko ena, adauza Afp.