Pulofesa Tiffany shaw, pulofesa, dipatimenti ya Gedcurince, University of Chicago
Hemispheren Hemisphere ndi malo osokonekera kwambiri. Mphepo zosiyanasiyana zimadziwika kuti "kubangula madigiri makumi anayi", ndipo "ndikufuula madigiri makumi asanu ndi limodzi". Mafunde amafikira mamita 24 (mita 24).
Monga tonse tikudziwa, palibe kanthu kumpoto kwa Hemisphere komwe kungafanane ndi mkuntho wamphamvu, mphepo ndi mafunde kum'mwera kwa Hemisphere. Chifukwa chiyani?
Mu kuphunzira kwatsopano komwe kunafalitsidwa m'mbuyomu za National Academy of Science, anzanga ndi ine osavumbulutsa chifukwa chomwe namondwe amafala kwambiri kum'mwera kwa Hemisphere kuposa kumpoto.
Kuphatikiza maumboni angapo kuchokera pakuwona, chiphunzitso, ndi nyengo komanso nyengo, zotsatira zathu zimalozera ku gawo lalikulu la malamba "ochokera kumapiri akulu kumpoto kwa dziko lapansi.
Tikuwonetsanso kuti, patapita nthawi, mkuntho kum'mwera kwa Hemisphere adakulirakulira, pomwe iwo ku Northern Hemisphere sanatero. Izi ndizogwirizana ndi kutengera kwachitsanzo kwa kutentha kwadziko.
Izi zimasintha chifukwa tikudziwa kuti mkuntho wamphamvu ungasokoneze kwambiri monga mphepo, kutentha ndi mvula.
Kwa nthawi yayitali, zomwe zikuwoneka bwino kwambiri zanyengo padziko lapansi zidapangidwa kuchokera kudziko. Izi zidathandizira asayansi chithunzi chowonekera cha namondwe kumpoto kwa Hemisphere. Komabe, kum'mwera kwa Hemisphere, komwe kudakhudza pafupifupi 20 peresenti ya dzikolo, sitinapeze chithunzi chowonekera cha mkuntho mpaka kuwunika kwa satellite mpaka kumapeto kwa zaka za m'ma 1970.
Kungoyang'ana zaka zambiri zowunikira kuyambira nthawi ya satellite nthawi ya satellite, tikudziwa kuti mkuntho ku Hemisphere ndi pafupifupi 24 peresenti yolimba kuposa omwe akumpoto kwa dziko lapansi.
Izi zikuwonetsedwa m'mapu omwe ali pansipa, omwe akuwonetsa mphamvu yodziwika bwino ya Hemisphere (pamwamba), kumpoto kwa dziko la South
Mapuwo akuwonetsa kukula kwakukulu kwa mkuntho wa nyanja kumwera kwa Hemispherent ndi ndende ya Pacific ndi Atlantic Ocer. Mapu osiyanasiyana akuwonetsa kuti mkuntho ndi wamphamvu kum'mwera kwa Hemisphere kuposa dziko la malalanje (lalanje).
Ngakhale pali maganizidwe osiyanasiyana osiyanasiyana, palibe amene amapereka tanthauzo lomvekalira pakusiyana kwa mkuntho pakati pa awirimiyendo.
Kupeza zifukwa zikuwoneka ngati ntchito yovuta. Kodi mungamvetsetse bwanji dongosolo lovuta lotere la makilomita zikwiziro? Sitingathe kuyika dziko lapansi mumtsuko ndikuwerenga. Komabe, izi ndi zomwe asayansi omwe amaphunzira sayansi yanyengo ikuchita. Timagwiritsa ntchito malamulo a sayansi ya sayansi ndikuzigwiritsa ntchito kumvetsetsa mlengalenga ndi nyengo.
Zitsanzo zodziwika bwino kwambiri za njira imeneyi ndi ntchito yochita upainiya ya Dr. Shuro Mamel, yemwe adalandira mphotho ya 2021 ya Nobel "chifukwa cha kuneneratu za kutentha kwadziko lapansi." Maulosi ake amatengera mitundu yadziko lapansi, kuyambira nthawi yotentha kwambiri yotentha kwambiri kuti ikhale ndi mitundu itatu. Imaphunzira kuyankha kwa nyengo yokwera kaboni dayokisi mumlengalenga kudzera mu mitundu yosiyanasiyana yazovuta komanso zizindikiro zochokera kuzinthu zakuthupi.
Kuti timvetsetsere mvula yambiri kum'mwera, tasonkhanitsa maumboni angapo, kuphatikizapo deta yamitundu yochokera ku fizikisi. Mu gawo loyamba, timaphunzira zowonera molingana ndi momwe mphamvu zimagawidwira padziko lapansi.
Popeza dziko lapansi ndi gawo, malo ake amalandira ma radiation ofiira owala mopanda dzuwa. Mphamvu zambiri zimalandiridwa ndikulowetsedwa ku equator, pomwe mphezi za dzuwa zimagunda pansi molunjika. Mosiyana ndi izi, mitengoyo imagunda pamakona ang'onoang'ono kulandira mphamvu zochepa.
Zaka zambiri zofufuza zawonetsa kuti mphamvu yamkuntho imachokera pakusiyana kumeneku. Kwenikweni, iwo amasintha mphamvu "yokhazikika" yosungidwa mosiyanasiyana mu "Kinetic" mphamvu yoyenda. Kusinthaku kumachitika kudzera mu njira yotchedwa "kusakhazikika kwa Baroclinic".
Malingaliro awa akusonyeza kuti kuwala kwa dzuwa komwe kunachitikapo sikungafotokozere kuchuluka kwamphepo kum'mwera, popeza onse hemispheres amalandila ndalama zofananira. M'malo mwake, kusanthula kwathu kopita kumawonetsa kuti kusiyana kwamphamvu kwa kumwera ndi kumpoto kumatha chifukwa cha zinthu ziwiri zosiyanasiyana.
Choyamba, kunyamula kwa mphamvu ya nyanja, nthawi zambiri kumatchedwa "lamba wonyamula." Madzi amamira pafupi ndi North Pole, amayenda pansi pa nyanja, amawuka mozungulira antarctica, ndikubwerera kumpoto motsatana ndi equator, kunyamula mphamvu ndi iyo. Zotsatira zake ndikusamutsa mphamvu kuchokera ku Antarctica kupita ku North Pole. Izi zimapangitsa kuti mphamvu zazikuluzikulu ndi equator ndi mitengo kum'mwera yam'mwera kuposa dziko lapansi lakumpoto, lomwe limapangitsa mkuntho wamphamvu ku Southern Hemisphere.
Chinthu chachiwiri ndi mapiri akulu kumpoto kwa dziko lapansi, monga ntchito yoyamba ya Manabe adapereka chimphepo chamkuntho. Mphepo zamphepo zoposa mapiri akuluakulu zimapangitsa kuti zikuluzikulu ndi zotsika zomwe zimachepetsa kuchuluka kwa mphamvu zomwe zingachitike mkuntho.
Komabe, kusanthula deta yomwe mwawona kokha sikungatsimikizire izi, chifukwa zinthu zambiri zimagwira ntchito ndikugwirizanitsa nthawi yomweyo. Komanso, sitingayerekeze kusiyanitsa payekha.
Kuti tichite izi, tiyenera kugwiritsa ntchito mitundu yosiyanasiyana kuti tidziwe momwe namondwe amasinthira pomwe zinthu zosiyanasiyana zimachotsedwa.
Tikafewa mapiri a padziko lapansi m'mapiri, kusiyana kwamphamvu kwamphamvu pakati pa hemisphere adatha. Titachotsa lamba wa nyanja yam'madzi, theka linalo la kusiyana kwa mkuntho linatha. Chifukwa chake, kwa nthawi yoyamba, timavumbula kufotokozera konkriti kwa mkuntho kum'mwera kwa Hemisphere.
Popeza namondwe amalumikizidwa ndi ziwanda zowopsa monga mphepo zakunja, kutentha ndi mpweya, funso lofunikira lomwe tiyenera kuyankha ndi ngati mkuntho wamtsogolo udzakhala wamphamvu kapena wofooka.
Landirani Chidziwitso cha Cutrive of Phunziro lonse ndi mapepala ochokera ku carbon tormarborm ndi imelo. Dziwani zambiri za nkhani yathu pano.
Landirani Chidziwitso cha Cutrive of Phunziro lonse ndi mapepala ochokera ku carbon tormarborm ndi imelo. Dziwani zambiri za nkhani yathu pano.
Chida Chofunika Pokonzekera Magulu a Maguluno kuthana ndi mavuto obwera chifukwa cha kusintha kwanyengo ndi kulosera kwa nyengo. Phunziro latsopano likusonyeza kuti pafupifupi mkuntho wakumwera kwa dziko lapansi zidzafika kwambiri kumapeto kwa zaka za zana lino.
M'malo mwake, kusintha kwa kuchuluka kwa mkuntho kwa mkuntho wa kumpoto kwa hemisphere komwe kumanenedweratu kuti ndi wodekha. Izi ndizofunikira chifukwa chopikisana ndi nyengo mkati mwa kutentha m'thumba, komwe kumapangitsa kuti mvula ikhale yolimba, ndipo imatentha kwambiri ku Arctic, yomwe imawapangitsa kukhala wofooka.
Komabe, nyengo pano ndi tsopano ikusintha. Tikamaona zosintha zaka makumi angapo zapitazi, timapeza mvula zapakongozi zomwe zimachitika kwambiri pachaka kum'mwera kwa Hemisphere, pomwe zosintha kumpoto kwa Hemispheppat sizinasinthe, zogwirizana ndi zolosera za nyengo nthawi yomweyo.
Ngakhale mitunduyo imachepetsa chizindikirocho, amawonetsa kusintha komwe kumachitika pazifukwa zomwezi. Ndiye kuti kusintha m'madzi kumawonjezera namondwe chifukwa madzi otentha akuyenda kulowera ku equator ndipo madzi ozizira amabwera pansi mozungulira a Antarctica kuti alowe m'malo mwake, zomwe zimapangitsa kuti pakhale mitundu ya equator ndi mitengo.
Kumpoto kwa nyanja, kusintha kwa Ocean kumatha chifukwa cha kuwonongeka kwa ayezi ndi chipale chofewa, zomwe zimapangitsa kuti arctic ilandani ndi dzuwa ndikuchepetsa kusiyana pakati pa equator ndi mitengo.
Mitengo yopeza yankho loyenera ndiyokwera. Ndikofunikira kuntchito yamtsogolo kuti mudziwe chifukwa chake zitsanzo zimachepetsa chizindikiro, koma zidzafunikanso kuyankha bwino pazifukwa zoyenera.
Xiao, t. et al. (2022) Mphepo yamkuntho yakumwera yam'mwera chifukwa cha madambo ndi kufalitsidwa kwa nyanja, milandu ya National Academs of America, Doi :.1073 / Pnas.21211111119
Landirani Chidziwitso cha Cutrive of Phunziro lonse ndi mapepala ochokera ku carbon tormarborm ndi imelo. Dziwani zambiri za nkhani yathu pano.
Landirani Chidziwitso cha Cutrive of Phunziro lonse ndi mapepala ochokera ku carbon tormarborm ndi imelo. Dziwani zambiri za nkhani yathu pano.
Lofalitsidwa pansi pa laisensi ya CC. Mutha kubalanso zinthu zomwe sizidachotsedwa zonse zomwe sizigwiritsa ntchito polumikizana ndi cholumikizira cha kaboni mwachidule komanso cholumikizira m'nkhaniyi. Chonde funsani kuti mugwiritse ntchito malonda.